سمن‌های استان یزد ؛ محصور در حلقه مشکلات

به گزارش یزدی نیوز

سازمان‌های مردم‌نهاد گروه‌هایی مردمی‌، متشکل از افراد علاقه‌مند به رفع یک معضل در جامعه هستند که برای تحقق هدف خود به‌صورت داوطلبانه در یک ساختار قانونی و منسجم به‌صورت غیردولتی، غیرسیاسی، غیرانتفاعی به فعالیت می‌پردازند.
فعالیت‌های مردمی ‌و داوطلبانه علاوه بر آنکه موجب افزایش سطح مشارکت اجتماعی و پویایی جامعه می‌شود، می‌تواند در جلب کمک و همراهی دولت نیز نقش بسزایی داشته باشد تا حدی که عده‌ای، سازمان‌های مردم نهاد که به اختصار «سمن» گفته می‌شوند، به عنوان بازوی توانمند دولت می‌دانند و برخی نیز آنها را چشمان تیزبین ملت برای نظارت بر دولت تلقی می‌کنند.

لزوم افزایش همبستگی و انسجام سمن‌ها
یک فعال حوزه آموزش و پیشگیری اجتماعی استان با اشاره به حمایت نکردن سازمان‌های دولتی از سمن‌ها به مسائل و مشکلات درونی سمن‌ها اشاره می‌کند و می‌گوید: در شرایط فعلی سمن‌ها نه‌تنها از انسجام و همبستگی لازم برخوردار نیستند بلکه از فعالیت‌های یکدیگر نیز بی‌خبرند و به علت نبود بانک اطلاعاتی قوی، فعالیت آنها با موازی‌کاری‌های زیادی همراه است.
«گیتی آغایی» جذب منابع مالی و تأمین نیروی انسانی را از اصلی‌ترین مشکلات سمن‌ها عنوان می‌کند و ادامه می‌دهد: پرداخت مالیات و بیمه کارکنان سمن‌ها نیز از عوامل موثر بر کاهش فعالیت آنهاست.
آغایی با بیان این‌که اکثر موسسانی که اقدام به راه‌اندازی یک سمن می‌کنند، اطلاعات و آگاهی لازم و کافی را از مفهوم و ماهیت سازمان‌های مردم نهاد ندارند، آموزش و آگاهی بیشتر این افراد را مهم ارزیابی می‌کند و می‌گوید: نه تنها اعضای یک سمن، اطلاعات کافی از مفهوم و فعالیت‌های یک سازمان مردم نهاد را ندارند، بلکه سازمان‌های مجوز دهنده و دیگر ارگان‌های دولتی نیز از این مساله مستثنی نیستند.

نگاه ابزاری دولت به سمن‌ها
«سید ابوالقاسم میرزایی» از دیگر فعالان مدنی استان با اشاره به مشخص نبودن جایگاه تشکل‌ها در استان و کشور، تصریح می‌کند: علاوه بر آنکه تشکل‌های مردمی، ‌جایگاه مشخصی ندارند، ارگان‌های دولتی نیز تنها در ظاهر حمایت کننده تشکل‌ها هستند؛ به طوری که هر جا که خود به سمن‌ها نیازمند هستند از آنها دعوت می‌کنند یا در امور آنها را دخالت می‌دهند.
وی می‌افزاید: به غیر از نگاه ابزارگرایانه، گاهی دیده می‌شود که ارگان‌های دولتی بعضی از سمن‌های خاص و ویژه را که با آنها همراه‌تر هستند، مورد حمایت معنوی و مادی قرار می‌دهند.
این فعال مدنی تصریح می‌کند: این روزها فعالیت‌های خودجوش و مردمی ‌سازمان‌های مردم نهاد در شبکه‌های اجتماعی نتیجه‌های بهتری به همراه دارد؛ در حالی که طولانی بودن و روند اداری فرآیند ثبت یک سمن و اخذ مجوز فعالیت، سبب تحلیل انرژی و توان افراد می‌شود و این مساله بیش از آنکه تقویت کننده باشد، فرسایشی است.  وی در خصوص ایجاد شبکه تشکل‌های زیست محیطی استان می‌گوید: زمانی که جایگاه سمن‌ها ظاهری و صوری باشد، ایجاد شبکه تشکل‌ها نیز ظاهری و صوری خواهد بود ولی باید بدانیم که اگر شبکه به صورت سازماندهی و هدفمند عمل کند، می‌تواند همچون بازوی توانمندی در کنار دولت باشد و سبب پیشرفت جامعه، شهر و کشور شود.

فرآیند زمانبر مجوزگیری یک سمن
دیگر فعال حوزه اجتماعی و فرهنگی استان با تاکید بر این‌که عمده مشکلات سمن‌ها، مربوط به فرآیند ثبت و مجوزگیری آن است که در اداره ثبت انجام می‌شود، می‌افزاید: این فرآیند، سخت، زمان‌بر و فرسایشی است.
«فریبرز نواب‌اعظم» درباره دیدگاه یکی از مسئولان استان مبنی بر این‌که سمن‌ها به دلیل ماهیت غیردولتی، خود باید به دنبال مکان باشند و انتظاری از دولت نداشته باشند، می‌گوید: شاید این دیدگاه درستی باشد ولی باید در نظر داشت که سمن‌ها در ایران در ابتدای راه هستند و باید مورد حمایت قرار گیرند.
این فعال اجتماعی تصریح می‌کند: سمن‌ها بیشتر از آنکه از دولت انتظار داشته باشند، باید از شهرداری و سازمان‌های وابسته و شورای شهر مطالبه کنند، چرا که طبق اساسنامه شهرداری و شورای شهر یکی از وظایف آن‌ها کمک به راه‌اندازی نهاد‌های مدنی و تشکل‌های غیردولتی است.

نقش موثر رسانه در شناساندن سمن‌ها
مدیرکل سازمان‌های مردم نهاد استان با بیان این‌که بسیاری از مردم، شناختی از سمن‌ها ندارند و به دنبال کار اقتصادی یا الگوی سیاسی هستند، عنوان می‌کند: از آنجایی که این افراد قالبی برای فعالیتشان پیدا نمی‌کنند آن را به سوی سمن سوق می‌دهند و زمانی که در آن قرار گرفتند، مشاهده می‌کنند که متناسب با اهدافشان نیست.
«مجید جوادیان‌زاده» علاوه بر موانع حاصل از ساز و کارهای قانونی، فرهنگ سازمانی بعضی از اداره‌ها را نیز از موانع مقاومت بخش دولتی در برابر سمن‌ها می‌داند و ادامه می‌دهد: رسانه و فعالان مدنی در شناساندن جایگاه و ماهیت سازمان‌های مردم نهاد به جامعه نقش مهمی‌دارند.
وی به حضور دو کارشناس در مجموعه سازمان‌های مردم‌نهاد استانداری اشاره می‌کند و می‌افزاید: این کارشناسان علاوه بر انجام امور اداری مربوط به سمن‌ها، در زمینه تشکیل سازمان مردم نهاد و تدوین اساسنامه نیز به متقاضیان مشاوره می‌دهند.
جوادیان زاده همچنین به طرح پژوهشی «بررسی واگذاری وظایف دولتی به سازمان‌های مردم نهاد» اشاره می‌کند و هدف از آن را تعیین و امکان واگذاری طرح‌های دولتی در حوزه‌های اجتماعی و فرهنگی به سمن‌ها و بررسی ظرفیت‌های این حوزه می‌خواند.

همگرایی میان اداره ثبت و مالیات
مدیرکل سازمان‌های مردم نهاد استان در خصوص زمانبر بودن فرآیند ثبت و مجوزگیری سازمان‌های مردم‌نهاد می‌گوید: بخشی از این فرآیند مربوط به استانداری و بخشی دیگر مربوط به استعلام گیری از دستگاه‌های مختلف است که هرچند بازه‌ای برای آن مشخص می‌شود اما ممکن است که کمی ‌با تأخیر همراه باشد.
وی با اشاره به نبود شناخت لازم از تعاریف حقوقی سازمان‌های مردم نهاد مبتنی بر مشارکت‌های داوطلبانه اجتماعی در اداره‌های ثبت و مالیات، قوانین و نگاه این نوع سازمان‌ها را در خصوص سمن‌ها تجاری می‌داند و می‌گوید: همگرایی لازم با اداره ثبت و مالیات انجام شده است.
جوادیان‌زاده در ادامه با تأکید بر این‌که ایجاد خانه برای سازمان‌های مردم نهاد در حال پیگیری و رفع موانع حقوقی است. به گفته او، سعی بر این است که ماهیت غیردولتی و مشارکت جویانه سمن‌ها حفظ شود و دخالت‌های دولت در آن به حداقل برسد. وی تاکید می‌کند: ارگان‌های دولتی باید سازمان‌های مردم نهاد را در چارچوب اساسنامه حمایت کنند به طوری که ماهیت غیر دولتی آنها خدشه‌دار نشود.

نگاه دولت به سمن‌ها، نگاهی باورمندانه است
جوادیان زاده با بیان این‌که نگاه دولت یازدهم به سمن‌ها، یک نگاه باورمندانه است، نه ابزارگرایانه؛ می‌افزاید: شاید برخی از دولتی‌ها نگاه ابزارگرایانه به موضوع سمن‌ها داشته باشند ولی رفع این مساله مستلزم آن است که سمن‌ها جایگاه خودشان را پیدا کنند و با خلاقیت و انجام فعالیت‌های شبکه‌ای، وجود خود را به اثبات برسانند.
وی ادامه می‌دهد: در واقع این مساله نیاز به یک فرهنگ دو‌سویه از جانب ارگان‌های دولتی و سمن‌ها دارد و اگر گاهی نگاه دولتی‌ها به سمن‌ها ابزاری است، خود سمن‌ها باید به سمت تصحیح این مساله بروند.

سمن‌ها نمایشگر توسعه جامعه هستند
مدیرکل سازمان‌های مردم نهاد استان با بیان این‌که دولت به این درک رسیده است که پیش بردن فرآیند توسعه تنها به عهده یک دولت نیست، می‌گوید: لازم است ظرفیت سمن‌ها اضافه شود. «مجید جوادیان‌زاده» از سمن‌ها به‌عنوان مانیتور یا نمایشگر توسعه یاد می‌کند و می‌افزاید: توسعه صرفا احداث کارخانه و واحد تولیدی و صنعتی نیست؛ انواع آسیب نیز وجود دارد که باید رصد شوند که این کار وظیفه سمن‌هاست و در این رابطه دولت نیز باید گوش شنوا داشته باشد.

مریم منصوری/ همشهری